Praktyka Teoretyczna nr 2(16)/2015

Akumulacja przez wywłaszczenie

Redaktor numeru: Krystian Szadkowski

  Krystian Szadkowski, Powracająca przemoc kapitału

 

METODA MARKSA

David Harvey, Historia przeciw teorii: komentarz do Marksowskiej metody z Kapitału, [expand title="Abstrakt"]

Między teoretycznymi pismami Marksa z zakresu ekonomii politycznej (takimi jak, na przykład, trzy księgi Kapitału) a jego pismami historycznymi (jak Osiemnasty Brumaire’a czy Wojna domowa we Francji) istnieje pewna luka, wynikająca z ograniczeń, jakie Marks narzucił swoim badaniom polityczno-ekonomicznym. Ograniczenia te zostały naszkicowane w Zarysie krytyki ekonomii politycznej, gdzie Marks czyni rozróżnienie pomiędzy a) uniwersalnością metabolicznej relacji ze światem natury, b) ogólnym charakterem praw rządzących ruchem kapitału, c) szczególnością podziału i wymiany, a d) jednostkowością procesów konsumpcji. Analiza zawartości Kapitału pokazuje, że Marks zasadniczo ograniczył swoje wysiłki do wykazania, że istnieją prawa, którymi rządzi się proces produkcji. Optyka ta pozwoliła mu na identyfikację pewnych prawidłowości w zakresie ruchów kapitału, właściwych każdemu kapitalistycznemu sposobowi produkcji. Zarazem jednak wykluczała ona pozostałe czynniki, przez co nie mogła ustanowić kompletnej teorii kapitalistycznego sposobu produkcji. Lepsze zrozumienie tego, w czym Marks może nam pomóc dzięki swojemu rozpoznaniu ogólnych zasad ruchu prowadzi do znacznie lepszego zrozumienia, co my sami musimy zrobić, jeśli chcemy, by wyniki jego badań dały się zastosować w konkretnych okolicznościach. Takich jak te, które zaistniały w trakcie kryzysu ekonomicznego towarzyszącego nam od 2007 roku.

Słowa kluczowe: marksizm, ekonomia polityczna, historia, metoda, kapitał, prawa ruchu kapitału, wytwarzanie wartości dodatkowej, podział, wymiana, konsumpcja, metaboliczny stosunek z przyrodą

[/expand]  

AKUMULACJA PRZEZ WYWŁASZCZENIE

Joanna Bednarek, Akumulacja pierwotna i czasowości kapitalizmu, [expand title="Abstrakt"]

Artykuł broni tezy, że w obrębie kapitalizmu da się wyróżnić wiele wzajemnie niespójnych czasowości oraz że analiza kapitalizmu przez pryzmat akumulacji pierwotnej umożliwia dokładniejsze ujęcie sposobu jego funkcjonowania, uwzględniające złożoność związaną z interakcjami wspomnianych czasowości.

Zagadnienie akumulacji pierwotnej jest, jak dowodzi Sandro Mezzadra, dobrym punktem wyjścia dla analizy tego kompleksu problemów. Pozwala bowiem postawić dwa pytania: o relację między historycznym wymiarem a strukturalną logiką kapitalizmu oraz o hierarchiczną relację między centrum i peryferiami systemu kapitalistycznego. Pomocny okazuje się tu projekt „sprowincjonalizowania Europy”, zaproponowany przez Dipesha Chakrabarty’ego; jest to próba zdekonstruowania kategorii takich jak postęp, modernizacja, czy kapitał jako taki z jego abstrakcyjną strukturą.

Słowa kluczowe: kapitalizm, akumulacja pierwotna, historia, Dipesh Chakrabarty, Massimiliano Tomba

[/expand] Piotr Juskowiak, Wywłaszczająca urbanizacja. Miejski marksizm wobec problemu akumulacji pierwotnej [expand title="Abstrakt"]

Artykuł stanowi próbę kompleksowego przedstawienia dokonań szeroko rozumianego miejskiego marksizmu na polu reinterpretacji klasycznego pojęcia z kart Kapitału ­­– „akumulacji pierwotnej”. Opierając się na teoriach takich autorów jak David Harvey („akumulacja przez wywłaszczenie”) czy Saskia Sassen („wysiedlenia”), autor wskazuje na możliwe sposoby operacjonalizacji wyrastającego z nich konceptu „wywłaszczającej urbanizacji”. Inspirując się dociekaniami marksistów autonomistycznych (Antonio Negri, Sandro Mezzadra, Massimo De Angelis), proponuje widzieć w niej stosunkowo nowe i stale zyskujące na znaczeniu urządzenie, pozwalające nie tylko na usprawnienie tradycyjnych i konstruowanie nowych metod grodzenia, ale i szczególny, nietypowy dla klasycznych postaci akumulacji pierwotnej rodzaj instrumentalizacji miejskich kultur. Wspomniana inspiracja teoretyczna pozwala również na uwypuklenie kolejnej luki w teorii akumulacji przez wywłaszczenie, czyli brak dostatecznego namysłu nad konstytutywnymi dla niej procesami produkcji podmiotowości.

Słowa kluczowe: akumulacja pierwotna, akumulacja przez wywłaszczenie, miejski marksizm, wywłaszczająca urbanizacja, neoliberalizm, Marks, Harvey

[/expand]  

SUBSUMCJA PRACY POD KAPITAŁ W PISMACH KAROLA MARKSA

Bolivar Echeverria, Wprowadzenie do tłumaczenia fragmentu Rękopisów ekonomicznych z lat 1861–1863 o pojęciach subsumcji Tomasz Płomiński, Przedmowa tłumacza Karol Marks, Formalna i realna subsumcja pracy pod kapitał. Formy przejściowe  

SUBSUMCJA PRACY POD KAPITAŁ - PERSPEKTYWA POSTOPIERAISTYCZNA. SEMINARIUM Z MICHAELEM HARDTEM

Jan Sowa, Three questions on autonomy and labour theory of value Piotr Juskowiak, Real subsumption of labor under capital and dispossession practices. Questions for Michael Hardt Krystian Szadkowski, Crisis of law of value and the real subsumption of labor under capital. Questions for Michael Hardt The postoperaist approach to the formal and real subsumption of labor under capital. Seminar with Michael Hardt.  

EKONOMIA POLITYCZNA SOCJALIZMU

Paweł Szelegieniec, „Gospodarka niedoborów” i alienacja pracy w reżimie biurokratycznym. Przypadek ZSRR i PRL [expand title="Abstrakt"]

Niniejszy artykuł jest próbą przedstawienia problematyki niedoborów gospodarczych i ich relacji ze zjawiskiem alienacji pracy w postkapitalistycznych reżimach biurokratycznych na przykładzie Związku Radzieckiego i Polski. W celu dokonania analizy wychodzę od przesłanek materialnych, które złożyły się na funkcjonowanie władzy stalinowskiej, m.in. biurokratycznego planowania, kontroli nad procesem produkcji i siłą roboczą pracowników najemnych przez aparat partyjny, jak i staram się opisać skutki tego typu mechanizmów dla klasy robotniczej. W pracy posługuję się elementami analizy „gospodarki niedoborów” autorstwa ekonomisty węgierskiego Jánosa Kornaia, by przedstawić strukturalne źródła fenomenu braków towarów, jak i jego skutki społeczne, a także analizą stalinizmu dokonaną przez Lwa Trockiego. By zaprezentować problematykę alienacji pracowniczej, skorzystałem z prac takich autorów jak Bob Arnot („negatywna kontrola robotnicza”) czy Vladimir Andreff (arytmia procesu produkcji). Pomocni byli także współcześni polscy badacze rzeczywistości fabrycznej PRL (Małgorzata Mazurek, Błażej Brzostek).

Słowa kluczowe: gospodarka niedoborów, alienacja pracy, planowanie biurokratyczne, reżim postkapitalistyczny, negatywna kontrola robotnicza, arytmia procesu produkcji, samorząd robotniczy

[/expand] Damian Winczewski, W stronę demokracji ekonomicznej. Między socjalizmem rynkowym a demokratycznym planowaniem, [expand title="Abstrakt"]

Głównym celem niniejszego artykułu jest odpowiedź na pytanie, jaki model planowania jest możliwy do zastosowania w postkapitalistycznej gospodarce okresu przejściowego, opartej na samorządności pracowniczej. Prace autorów zajmujących się współczesną ekonomią polityczną dowodzą, że kooperatywy pracownicze mogą stanowić efektywny sposób zarządzania przedsiębiorstwem, a neoliberalny pogląd na funkcjonowanie firm jest anachroniczny. Pat Devine i Fikret Adaman próbowali dowieść, że w pracowniczych przedsiębiorstwach da się przeprowadzić efektywną alokację poprzez planowanie oparte na negocjacji. Paul Cockshott i Allin Cottrell dowodzili z kolei, że elementy politycznej negocjacji są zbędne, ponieważ planowanie wymagać miałoby jedynie rozwiniętej technologii komputerowej oraz rachunku opartego o prawo wartości opartej na pracy. Obydwa modele posiadają istotne ograniczenia, które stawiają pod znakiem zapytania ich funkcjonalność. Dowodzę, że lepszym rozwiązaniem problemu efektywnej koordynacji przedsiębiorstw pracowniczych jest wykorzystanie na szeroką skalę planowania indykatywnego, które było w przeszłości stosowane w różnych krajach kapitalistycznych. Zmiana sposobu produkcji i zniesienie własności prywatnej na rzecz własności kolektywnej daje nadzieję, że w socjalizmie planowanie indykatywne będzie funkcjonować lepiej niż w kapitalizmie.

Słowa kluczowe: kapitalizm, socjalizm, planowanie, kooperatywy pracownicze, produkcja

[/expand]  

SEMINARIUM LEKTUROWE O KSIĄŻCE „LABORATORIUM ANTROPOFIKCJI” ARKADIUSZA ŻYCHLIŃSKIEGO

Przemysław Czapliński, Zamykanie laboratorium Paweł Kaczmarski, Tak powinna wyglądać filologia Arkadiusz Żychliński, Otwarty świat. Addenda