Obszary niewiedzy. Lewicowa krytyka literacka
Obszary niewiedzy. Lewicowa krytyka literacka
Redaktor numeru: Krystian Szadkowski
Krystian Szadkowski, Wszystko musi się zmienić, żeby mogło pozostać takie samo. Praca i wartość we współczesnym kapitalizmie, [expand title="Abstrakt"][/expand]Tekst stanowi problemowe wprowadzenie do numeru Praktyki Teoretycznej poświęconego pracy i wartości we współczesnym kapitalizmie
Słowa kluczowe: granice, ograniczenia, kapitał, praca, krytyka ekonomii politycznej, Marks
PRACA I WARTOŚĆ WE WSPÓŁCZESNYM KAPITALIZMIE
Krzysztof Nowak-Posadzy, Jaką teorią jest Marksowska teoria wartości opartej na pracy?, [expand title="Abstrakt"][/expand] Mikołaj Ratajczak, Wprowadzenie do teorii kapitalizmu kognitywnego: kapitalizm kognitywny jako reżim akumulacji, [expand title="Abstrakt"]Tak zwana teoria wartości opartej na pracy (odtąd LTV), niegdyś powód do dumy całego środowiska marksistowskiego, stawała się z upływem lat przedmiotem jego zakłopotania. Jej odrzucenie w ramach tradycji lewicowej, zarówno przez część filozofów, jak i ekonomistów, wpisuje się w szersze zjawisko zwane „kryzysem marksizmu”. Wówczas to filozoficzna część środowiska marksistowskiego, chcąc uwolnić marksizm od wad „ekonomizmu”, odcięła go także od zalet mogących płynąć z przyjęcia perspektywy ekonomii teoretycznej. Natomiast część ekonomiczna przywołanego środowiska, chcąc uwolnić ekonomię marksistowską od niedociągnięć tkwiących w LTV, odcięła ją także od szczególnego statusu przypisywanego w tej tradycji intelektualnej pojęciu pracy. Chociaż uniewinniono później LTV od zarzutu o domniemaną logiczną sprzeczność, to jedynie po to, aby skazać ją następnie na zapomnienie za jej rzekomą zbyteczność. W niniejszym artykule omówiona zostanie specyfika Marksowskiej wersji LTV. We wstępie podane zostaną cztery jakościowe założenia, które, zdaniem autora, przesądzają o charakterze Marksowskiej wersji LTV, W pierwszej części zarysowane zostanie miejsce LTV w historii myśli ekonomicznej. Druga część dotyczyć będzie losów Marksowskiej wersji LTV w ramach samej tradycji marksistowskiej. W trzeciej części omówiony zostanie problem wartości i jej pomiaru. Czwarta część zostanie poświęcona analizie problemu pracy i wyboru jednostki jej pomiaru, a także próbie zrekonstruowania Marksowskiej teorii reprodukcji pracowników za pomocą pracy. W części piątej podjęta zostanie kwestia tego, jak interpretuje się współcześnie status metodologiczny marksowskiej wersji LTV. Artykuł kończy podsumowanie.
Słowa kluczowe: Marks, teoria wartości opartej na pracy, wartość, ekonomia polityczna, ekonomia marksistowska, miara, praca
[/expand] Jack Linchuan Qiu, Melissa Gregg, Kate Crawford, Obwody pracy. Teoria pracy dla epoki iPhone’ów, [expand title="Abstrakt"]Artykuł stanowi zarazem historyczne, jak i systematyczne oraz problemowe wprowadzenie do teorii kapitalizmu kognitywnego. Rekonstruuje najważniejsze stanowiska i debaty w danym polu, od pierwszych publikacji na temat prac niematerialnych oraz postfordyzmu przez analizy kryzysu finansowego 2001 roku po najnowsze publikacje teoretyków i teoretyczek kapitalizmu kognitywnego. Systematyzuje rozproszone w debacie nad kapitalizmem kognitywnym analizy, od wzrastającej roli efektów zewnętrznych i renty we współczesnym kapitalizmie, przez przekształcenia intelektu powszechnego po wykształcenie się nowych form wartości i nowych mechanizmów jej akumulacji. To właśnie to ostatnie zagadnienie, nowe mechanizmy akumulacji wartości, stanowi główny problem, na którym skupia się artykuł. Ukazując funkcje kapitału finansowego w ukształtowaniu się kapitalizmu kognitywnego jako pewnego reżimu akumulacji, artykuł nie tylko analizuje kapitalizm kognitywny jako niestabilny reżim akumulacji, ale stara się w systematyczny sposób przedstawić sprzeczności tegoż reżimu akumulacji.
Słowa kluczowe: kapitalizm kognitywny, akumulacja, wartość, kapitał finansowy, praca niematerialna, intelekt powszechny, efekty zewnętrzne, ekonomia polityczna, Vercellone, Marazzi, Moulier-Boutang
[/expand] Brice Nixon, W stronę ekonomii politycznej „pracy publiczności” w erze cyfrowej, [expand title="Abstrakt"]Tekst kwestionuje binarny podział na pracę materialną i niematerialną w epoce informacji. W zamian proponujemy model „obwodów pracy” – holistyczną perspektywę, która ułatwia połączenie różnorodnych pojęć i tradycji w studiach nad pracą i ICT (technologie informacyjne i komunikacyjne). Posiłkując się teorią „obwodu kultury” Du Gaya i jego współpracowników, argumentujemy, że stosowane powszechnie perspektywy powinny zostać poddane syntezie i aktualizacji, by oddać fundamentalne przemiany, jakim współcześnie podlega praca, jak również wskazać na najpoważniejsze problemy z tym związane. Dla tych wszystkich procesów iPhone jest naszym zdaniem zjawiskiem emblematycznym. Z jednej strony w skład naszego modelu wchodzą formalne obwody, w ramach których hierarchiczna dominacja narzucana jest pracującemu ciału przez kapitał. Z drugiej strony zaś obejmuje on nieformalne obwody, w ramach których stosunki definiowane są zarówno przez ucieleśnione praktyki, jak i społeczny i komunikacyjny kapitał. Obwody formalny i nieformalny wchodzą ze sobą w spięcia w kontekście obwodów przetrwania i pracozabawy, co oznacza, że każdy z tych obwodów może wchłonąć produktywną energię wytworzoną przez każdy z nich. W niniejszym artykule przywołujemy przykład Foxconna, największego wytwórcy sprzętu elektronicznego na świecie, który produkuje także iPhone’a. Służy to zilustrowaniu użyteczności proponowanego przez nas modelu „obwodów pracy”. Podsumowując artykuł, poddajemy dyskusji szersze konsekwencje i kwestie istotne z perspektywy dalszych badań.
Słowa kluczowe: praca, iPhone, obwód kultury, Foxconn
[/expand]Artykuł rozwija teorię ekonomii politycznej skupiającej się na pojęciu „pracy publiczności”. Po pierwsze, krótko przedstawia wcześniej podejmowane próby wykorzystania tego pojęcia i proponuje ponowne przemyślenie pracy publiczności jako podstawy teorii ekonomii politycznej. Po drugie, rozwija teorię procesu pracy publiczności, korzystając zarówno z poprzednich teorii czynności publiczności w postaci konsumpcji kultury jako produktywnych czynności oznaczania (signification), jak również dopasowując marksowską koncepcję ludzkiego procesu pracy do procesu pracy publiczności. Po trzecie, naszkicowana zostaje ekonomia polityczna pracy publiczności. Jako teoria podstawowych procesów, przez które kapitał komunikacyjny może kontrolować i wyciągać wartość z pracy publiczności, opisuje ona wyzysk pracy publiczności i akumulację kapitału komunikacyjnego przez stosunki podziału oparte na rencie i procencie. Na koniec omówiona została stała i kluczowa rola wyzysku pracy publiczności w erze cyfrowej.
Słowa kluczowe: praca publiczności, kapitał komunikacyjny, produkcja komunikacyjna, konsumpcja kultury, wyzysk, renta
ROZŁAM W OPERAIZMIE
Zbigniew Marcin Kowalewski, Rozłam w operaizmie w świetle dynamiki włoskiego ruchu robotniczego w „czerwonym dziesięcioleciu” (1969–1980), [expand title="Abstrakt"][/expand]Operaizm powstał w 1960–1961 roku z inicjatywy Raniero Panzieriego jako nurt radykalnej odnowy teoretycznej marksizmu w walce z obiektywizmem i historyzmem oraz równie radykalnej odnowy strategicznej ruchu robotniczego w walce z dominującym w nim reformizmem. Miał mieć za podstawę materialistyczną lekturę Kapitału „z robotniczego punktu widzenia”. Wkrótce okazało się, że jest głęboko podzielony teoretycznie i politycznie. W 1963 roku w środowisku operaistycznym nastąpił rozłam. Większość skupiona wokół Maria Trontiego oddzieliła się, dokonując antymaterialistycznej rewizji marksizmu i stworzyła metafizykę autonomii robotniczej. Ogromna fala walk robotniczych w latach 1969–1980 przyniosła wyraźne rozstrzygnięcia w fundamentalnych kwestiach spornych, które podzieliły operaistów.
Słowa kluczowe: operaizm, rozłam, Mario Tronti, Raniero Panzieri, autonomia tego, co polityczne, marksizm
VARIA
Ewa Majewska, Prekariat i dziewczyna. Fetyszyzm towarowy i emancypacja dziś, [expand title="Abstrakt"][/expand]Artykuł podejmuje feministyczną dyskusję z obficie ostatnio analizowaną kategorią prekariatu. Wskazując słabości koncepcji takich autorów i autorek, jak Kathi Weeks, Guy Standing, Jan Sowa czy Antonio Negri, staram się przywrócić kategorii prekariatu charakterystyczną dlań różnorodność. Jest ona, jak dowodzę, konieczna do tego, by emancypacyjne działania były w ogóle możliwe, by tytułowa „dziewczyna” nie funkcjonowała wyłącznie jako neoliberalna ikona konformistycznej konsumpcji.
Słowa kluczowe: prekariat, feminizm, władza, emancypacja, opór
ARTYKUŁY RECENZYJNE I POLEMIKI
Łukasz Moll, Hydra wielości i komunizm commonersów w dobie biopolitycznego kapitalizmu, [expand title="Abstrakt"][/expand] Marcin Zaród, Polityka, organizacja i praktyki tworzenia wiedzy w kolektywach otwartego kodu. Socjolog techniki czyta Inną Rzeczpospolitą Jana Sowy, [expand title="Abstrakt"]Artykuł stanowi próbę osadzenia najważniejszych prac Petera Linebaugha na tle współczesnych teorii tego, co wspólne (the common), w szczególności w zestawieniu z biopolitycznym paradygmatem Antonia Negriego i Michaela Hardta. Dorobek amerykańskiego historyka na gruncie polskim pozostaje mało znany, mimo że jego prace z zakresu historii społecznej, dziejów ruchu robotniczego, kolonialnego Atlantyku czy globalnych grodzeń (enclosures) mogą być inspirujące nie tylko dla historyków, ale i dla teorii społecznej. Linebaugh przyglądając się zaniedbywanym przez historyków losom grup zdominowanych w okresie formowania się kapitalizmu, wyprowadza nowe ujęcia pojęć takich jak klasa robotnicza, walka klasowa, commoning czy dobra wspólne (the commons) oraz kreśli ambitną, transnowoczesną genezę globalnego kapitalizmu. Artykuł wskazuje na użyteczność jego perspektywy badawczej w dobie kapitalizmu biopolitycznego.
Słowa kluczowe: Peter Linebaugh, dobra wspólne, to, co wspólne, rewolucyjny Atlantyk, historia społeczna
[/expand]Jan Sowa w książce Inna Rzeczpospolita jest możliwa proponował model organizacji państwa oparty na koncepcjach wielości i dóbr wspólnych. Niniejszy artykuł jest jednocześnie polemiką i problematyzacją propozycji Sowy, które dotyczą badań społecznych nad nauką i techniką. Korzystając z badań kolektywów hakerskich, w tym elementów własnego badania etnograficznego, w artykule pokazuję problemy związane z: metrologią, dystrybucją kosztów, motywacjami osób tworzących dobra wspólne (na przykładzie projektów open source). W drugiej części artykułu pokazano przypadek dobra wspólnego (indyjskiego programu Otwartych Badań nad Lekami) , który ma potencjał tworzenia dobra wspólnego (zdrowia publicznego). Przypadek ten służy do pokazania alternatywnych rozwiązań problemów wskazanych w pierwszej części, w taki sposób, by zrealizować część postulatów Sowy i uniknąć najważniejszych problemów.
Słowa kluczowe: dobra wspólne, studia nad nauką i techniką, kolektywy hakerskie, otwarty kod, socjologia techniki