Summary: The paper ostensibly refers to Harold Bloom’s categories of the anxiety of influence. Bloom’s theory is treated as an immanentist one, i.e. text/aesthetics/personality-oriented, which is specific to the period in which the theory was developed. However, at least from the 80s of the XXth century, there occurs a visible change towards sociologization of all the human sciences. The paper appropriates and resignificates Bloom’s categories and intermingles them with the concepts of social psychology in order to enable a description of the condition of writers in the current social context

Key Words: social influence, psychoanalysis, social psychology, sociologisation of humanities, queer literature

Summary: In the text I argue that Holocaust studies, to an extent, are part of the global trend within contemporary human studies to include issues such as body of the author, corporeal aspect of a narrative, and autobiographical context etc. in its theory. This trend, however in the case of Holocaust studies remains in close correlation with the paradox inscribed in the genre of a (Holocaust) testimony as the main model for any Holocaust text: being “in” and “out” of it, conveying the “objective” truth and confirming it by virtue of a witness “who was there”. Based on this observation and after quoting examples of Holocaust writing in disciplines such as historiography or literary studies, (considered as specific genres of Holocaust writing, nevertheless governed by narrative rules equal to those present within genres such as diary, novel etc.) I come to the conclusion that the paradox has become the core feature of the discipline which aims to define its own boundaries by creating a separate, yet familiar methodology and language corresponding to the paradoxical ontology of the texts it analyses.

Key Words: Holocaust studies, theory of knowledge, philosophy of knowledge, corpo-reality

Summary: The starting point of the paper is the social function of poetry, as understood by Adrienne Rich in her later essays. According to Rich, the single most important function or "capacity” delivered by poetry today is to continuously remind us of the things that we might want (as individuals as well as a society), our forgotten or buried desires. In her manifesto "Poetry and Commitment” Rich asks about the ways in which poetry intervenes in one’s life – how, with all its formal aspects and aesthetic mechanisms it enables us to imagine an everyday life different from the one we already have. In the paper the authoress compares Rich’s point of view to that of Franco "Bifo” Berardi in his last book "Uprising. Poetry and Finance”. Using Polish poetry of the last ten years or so as an example, the paper reflects on the actual work of (and the inside of) the poem.

Key Words: poetry, Rich, Berardi, social function of poetry, Polish contemporary poetry

Summary: In my paper I attempt to establish a starting point for a critique of the idea of the "common reader" as it is used in contemporary literary criticism. The "common reader" was famously developed as a separate theoretical construct by Samuel Johnson and popularized by Virginia Woolf. Today, this idea is being further popularized and simplified – though largely unconsciously – by both literary critics and mainstream journalists as a means of erasing the possibility of a genuine political conflict/debate. The "common reader” is perceived as a reader without a class, identity or any social background. I argue that in order to undertake a credible and deliberate critique of the "common reader” one has to go beyond the Johnson-Woolf paradigm and into the territory of the so-called everyday life studies – a Situationist-influenced tradition combining culture studies, literary theory and political philosophy.

Key Words: common reader, Situationist International, Spectacle, everyday life, literary criticism

Summary: W Polsce, teoria postkolonialna okazała się bardzo atrakcyjna dla myślicieli związanych z konserwatywną prawicą. Jest to zaskakujące, gdy wziąć pod uwagę fakt, że w swoich kanonicznych formach teoria postkolonialna bardzo dużo zawdzięcza teoriom marksistowskim, postmodernistycznym czy feministycznym. Autor rozpoczyna ten artykuł od zbadania owego paradoksu, dociekając, dlaczego omawiana teoria jest tak atrakcyjna dla konserwatywnych intelektualistów i jaki czynią z niej użytek. Teoria postkolonialna pojawiła się jednak w Polsce także w bardzo odmiennym kontekście ideologicznym – a mianowicie w pracach Marii Janion, która sytuuje się raczej na przeciwległym ideologicznym biegunie współczesnych polskich „wojen kulturowych”. W proponowanej analizie autor sugeruje, że podstawowy repertuar wyobrażeniowy, stojący za pozornie sprzecznymi wizjami polskiej przeszłości i przyszłości, może się okazać w dużej mierze wspólny. Mając to na uwadze, odnosi on omawiany przypadek do szerszych dyskusji dotyczących samej natury teorii postkolonialnej.

Słowa kluczowe: teoria postkolonialna, polski konserwatyzm, autentyczna kultura, Ewa Thompson, Maria Janion, Vivek Chibber

Abstrakt: Niniejszy artykuł jest próbą przybliżenia problematyki „okresu przejściowego”, jaki zdaniem teoretyków marksistowskich, powinien nastąpić po obaleniu kapitalizmu przez rewolucję robotniczą. Podstawowym odniesieniem są dla mnie poglądy, jakie prezentowali marksiści podczas trzech „debat ekonomicznych” na temat „budowy socjalizmu” (debata o kalkulacji, debata o planowaniu w ZSRR i na Kubie po rewolucji). W celu opisu, w jaki sposób marksizm podchodzi do kwestii postkapitalistycznej rzeczywistości, bazowałem głównie na pismach Karola Marksa, Fryderyka Engelsa, Lwa Trockiego i Ernesta Mandla, w oparciu o które próbowałem stworzyć zarys modelu społeczno-gospodarczego. Opis, jaki wyłania się z prac wymienionych autorów, przedstawia społeczeństwo oparte na demokracji robotniczej w miejscu pracy (aspekt ekonomiczny) i na poziomie państwa (aspekt polityczny) oraz planowaniu demokratycznemu, mającemu na celu sukcesywne zaspokajanie oraz bardziej złożonych potrzeb społecznych. Tak opisany model postkapitalistycznego społeczeństwa stanowi radykalnie zaprzeczenie rzeczywistości, jaka istniała w (post)stalinowskich reżimach biurokratycznych.

Słowa kluczowe: kapitalizm, socjalizm, okres przejściowy, prawo wartości, zasada planowania

Abstrakt: Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie czy szeroko dyskutowane rozpowszechnienie pracy opartej na wiedzy ma szansę zrewolucjonizować współczesne stosunki gospodarcze. W argumentacji odniesiono się do trzech kluczowych kwestii: liczebności pracowników wiedzy, ich teoretycznej i faktycznej różnorodności oraz wpływu praw własności intelektualnej na potencjał zmiany kryjący się w rosnącym znaczeniu wiedzy dla procesów pracy. W konkluzji zaprezentowano argumenty zgodnie, z którymi wszelka rewolucyjna zmiana kapitalizmu musi pociągnąć za sobą odtowarowienie siły roboczej zaangażowanej w produkcję dóbr zarówno materialnych jak i niematerialnych.

Słowa kluczowe: praca, własność, siła robocza, kapitalizm, praca oparta na wiedzy

Abstrakt: Cel niniejszego artykułu jest dwojaki. Z jednej strony zamierzam wskazać, w którym miejscu leży punkt ciężkości Foucaultowskiego projektu wolnościowego, z drugiej – pragnę ów projekt uzasadnić na poziomie ontologicznym poprzez wprowadzenie „języka maszynowego” (wyraźnie zainspirowanego dwutomowym dziełem Capitalisme et schizophrénie Deleuze’a i Guattariego). W tym celu skonstruuje pewne mininarzędzie badawcze, za pomocą którego będę analizował różnicę pomiędzy dyscypliną a reżymem. Ponadto w zakończeniu wskażę kilka słabości propozycji autora Historii seksualności, które ujawniają się dzięki zaproponowanej przeze mnie perspektywie.

Słowa kluczowe: dyscyplina, reżym, troska o siebie, estetyka egzystencji, maszynizm, faszyzm, ciało

Abstrakt: Artykuł omawia znaczenie, jakie w myśli Michela Foucaulta posiada kategoria „archiwum”, które powinno być, zdaniem filozofa, rozumiane w szerszym niż zwyczajowo sensie, nie tylko jako miejsce gromadzenia i przechowywania dokumentów, lecz także jako dyskursywna maszyna, która formuje i tworzy podmiotową tożsamość. Obecny w słowie „archiwum” prefiks „arche” wskazuje na uwikłanie wszelkiego archiwum w mechanizmy władzy, która arbitralnie zakreśla jego granice, wyznacza jego status i decyduje o tym, co znajdzie się poza nim. Archiwum ustanawia zatem granicę możliwości wypowiedzi, decydując, innymi słowy, o tym, o czym można mówić, a o czym trzeba milczeć. Pytanie, jakie wyłania się z pism filozofa dotyczy tego, na ile można przeciwstawić się owemu archiwalnemu dyktatowi, tj. na ile można wypowiadać treści, które albo nie zostały włączone w obręb archiwum albo zostały z niego wykluczone i skazane na niemotę. Jeśli historia pisana była przez zwycięzców, to znaczy to także, że głos uciśnionych objawić mógł się jedynie pod postacią pisma opresorów, którzy stawali się w ten sposób paradoksalnymi przedstawicielami swych ofiar. Powołując się na pisma Jacquesa Derridy i Pascala Quignarda, staram się dowieść, że archiwalny dyktat, jakkolwiek apodyktyczny, nie dokonuje całkowitego ubezwłasnowolnienia podmiotu. Dla wspomnianej dwójki, jak i dla Foucaulta, miejscem, w którym wypowiada się to, czego wypowiedzieć nie można (bo nie znalazło się w archiwum), jest literatura, która staje się w ten sposób miejsce an-archiwalnym, czy wręcz an-archicznym par excellence. Miejscem gestu etycznego wobec uciśnionej przeszłości, opowiedzeniem się po stronie tych, którym odebrano głos. Chodziłoby o to, by, zgodnie ze sławnym stwierdzeniem Benjamina, „oddać sprawiedliwość prawdzie, że niczego, co się kiedykolwiek zdarzyło, nie należy spisywać na straty”, a władczej sile przeciwstawić apologię znękanego, znikomego i pokonanego istnienia.

Słowa kluczowe: Archiwum, Foucault, władza, opór, etyka, historia, Quignard

Artykuły z części Socjologia Literatury zostały pierwotnie przedstawione podczas odbywającej się w dniach 28-29 października 2013 w Krakowie konferencji Writing Literature, Reading Society. Power, Politics and Economy in Contemporary Literary Production. Konferencja została zorganizowana w ramach projektu naukowego Literatura polska po 1989 roku w świetle teorii Piere'a Bourdieu realizowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki przyznanych na podstawie decyzji nr DEC-2011/01/D/HS2/05129