Platforma przeciwko prywatyzacji Canal de Isabel II przedstawiła w ubiegły wtorek ((20 stycznia 2015 roku – przyp. tłum.)) porozumienie zawiązane na rzecz obrony publicznego, transparentnego i partycypacyjnego gospodarowania wodą we wspólnocie autonomicznej Madrytu. Porozumienie składa się z dziewięciu punktów, zostało poparte przez dziesiątki organizacji politycznych, społecznych i związkowych. Wśród nich znajdowały się: PSOE, Podemos, IU, UpyD, CCOO, UGT, Marea Azul, Ecologitas en Acción czy Attac. Podczas uroczystości odbywającej się w Audytorium im. Marcelino Camacho w Madrycie, platforma przedstawiła dokument, którym usiłuje zagwarantować prawo do wody tak, aby świadczenie usług wodnych nie miało charakteru prywatnego. Ponadto przez całe spotkanie obecna była pamięć o zmarłym w grudniu Ladislao Martinezie (Ladisie), ważnej postaci ruchu ekologicznego i pionierze walki przeciwko prywatyzacji wody. Jaime Cedrún z CCOO (Komisji Robotniczych), odpowiedzialny za inaugurację uroczystości, wysłał jasny przekaz Ignacio Gonzálezowi (prezydentowi wspólnoty autonomicznej Madrytu): „Niech powstrzyma wszelkie próby prywatyzacji wody. Nie ma do tego prawa, jest w mniejszości”. Przypomniał również, że publiczne gospodarowanie „stanowi najlepszą formę zarządzania”, ponieważ „woda nie może podlegać rynkowi”.

Porozumienie na rzecz publicznego gospodarowania wodą we wspólnocie autonomicznej Madrytu

Niżej podpisane organizacje, partie polityczne, stowarzyszenia sąsiedzkie i użytkownicy, organizacje społeczne, związki zawodowe, fundacje, organizacje pozarządowe i inne powiązane podmioty upubliczniają dla obywateli swe zobowiązanie na rzecz w pełni publicznego, transparentnego i partycypacyjnego gospodarowania dystrybucją wody we wspólnocie autonomicznej Madrytu. Minęło ponad pięć lat, odkąd w 2008 roku Partia Ludowa samowolnie, Ustawą 3/2008 o przepisach podatkowych i administracyjnych, zatwierdziła prywatyzację Canal de Isabel II, prestiżowej instytucji, która świadczyła usługi wysokiej jakości, nie miała problemów finansowych i była dobrze oceniana przez mieszkańców miasta. Nie mając poważnych podstaw, prywatyzacja stanowi działanie o ideologicznie ultraliberalnym charakterze, którego głównym celem jest przekazanie kanału sektorowi prywatnemu, chociaż podważy to wartości przyświecające usługom publicznym. W tym okresie, pomimo wystąpień i mobilizacji prowadzonych przeciwko prywatyzacji kanału, zarówno na poziomie instytucjonalnym, jak i społecznym i prawnym, Partia Ludowa wdrożyła nowy model gospodarowania rynkowego, nastawionego na zysk, działalności o charakterze nieprzejrzystym i drapieżnym, z majątkiem i kompetencjami komunalnymi. Wraz z podpisaniem konwencji o przystąpieniu do nowego modelu sprywatyzowanego gospodarowania, o wątpliwej legalności, rozpoczęło się działanie na rzecz ograniczenia komunalnych kompetencji w zakresie zaopatrzenia w wodę i oczyszczania ścieków, które uczyniło z władz gminnych zwykłych klientów anonimowej spółki. Jednakże, m.in. ze względu na kryzys gospodarczy, sprzedaż kanału sektorowi prywatnemu nie mogła zostać przeprowadzona w przewidzianych terminach, chociaż rząd wspólnotowy kontynuował proces prywatyzacji, tworząc w 2012 roku anonimową spółkę Canal de Isabel II Gestión, którego tymczasowy akcjonariat był całkowicie publiczny. Zasłaniając się formułą anonimowej spółki, madrycki rząd przekształcił Canal Gestión w podmiot o charakterze prywatnym, nieprzejrzystym, który utrzymuje w tajemnicy zawierane przez siebie umowy i podejmowane decyzje, pozostaje poza parlamentarną kontrolą i zasadą finansowej odpowiedzialności. Ponadto zmiana struktury kapitałowej dokonana została przez samą Partię Ludową, co pozwala na arbitralne operacje obce interesom mieszkańców miasta, czego przykładem było nabycie koncesji Servicio de Aguas de Lanzarote (INALSA) (Usługi Wodne Lanzarote), za które trzeba będzie zapłacić 105 mln euro w pięć lat. W celu zmaksymalizowania korzyści i uczynienia spółki bardziej atrakcyjną dla obecnych i przyszłych akcjonariuszy rząd wspólnoty autonomicznej Madrytu podejmuje bardzo agresywne działania dotyczące redukcji kosztów i wzrostu marż rentowności (w latach 2012 i 2013 osiągnięto zyski o wartości 370 mln euro, przeznaczone w znacznej części na wypłatę dywidend dla akcjonariuszy). Zyski te zostały osiągnięte kosztem zmniejszenia nakładów związanych z zatrudnieniem pracowników (mniejsze zarobki, niepewność zatrudnienia i spadek kwalifikacji), ograniczenia inwestycji, podwyższenia opłat, likwidacji rezerw organizacji i zwiększenia jej zadłużenia; okoliczności te stwarzają zagrożenie dla stabilności Kanału i jego publicznego charakteru, a w krótkiej perspektywie oddziaływać będą na obniżenie jakości świadczonych usług. Jeśli będzie ku temu polityczna wola, możliwe jest ostateczne powstrzymanie prywatyzacji Canal de Isabel II i ustanowienie demokratycznego oraz partycypacyjnego systemu publicznego gospodarowania, który przynosi możliwe do zaakceptowania koszty, skoro dotąd posiadał w pełni publiczny akcjonariat. Przyszłe wybory do władz gminnych i autonomicznych, które odbędą się w maju 2015 roku, mogą dać polityczne ramy do dokonania tej zmiany. Organizacje, które podpisały to porozumienie, zobowiązują się do obrony, zarówno drogą instytucjonalną jak i poprzez działania w ramach społeczeństwa obywatelskiego, nowego modelu gospodarowania dystrybucją wody we wspólnocie autonomicznej Madrytu. Opiera się on na następujących zasadach, którymi, jak uważamy, powinny kierować się publiczne administracje, aby publiczne i partycypacyjne gospodarowanie okazało się skuteczne.

1. Uważamy, że skoro woda jest dobrem publicznym; skoro rzeki, wody gruntowe, jeziora i mokradła wchodzą w skład wodnych dóbr publicznych i że skoro usługi zaopatrzenia w wodę i oczyszczania ścieków wiążą się z prawami człowieka i prawami obywatelskimi, gospodarowanie dystrybucją wody nie powinno być oparte na logice rynku, według kryteriów i priorytetów działalności biznesowej, lecz w oparciu o publiczne gospodarowanie, które jako usługa prowadzona w interesie ogółu, nie jest nastawione na zysk.

W ramach systemu publicznego gospodarowania opowiadamy się za przywróceniem publicznego podmiotu gospodarczego pod nazwą Canal de Isabel II, który prowadzić będzie działania publicznych administracji na rzecz rozwoju kultury jakości w ramach organizacji o charakterze instrumentalnym. Doświadczenie pokazało, że ten model służy zapewnieniu usług o wysokiej jakości i ustanowieniu systemu współpracy między różnymi administracjami. W modelu nierynkowym, który popieramy, działalność Kanału powinna ograniczyć się zasadniczo do obszaru związanego z dystrybucją wody we wspólnocie autonomicznej Madrytu i działalności pomocniczej. Wobec tego podmiot powinien odłączyć się od przedsiębiorstw Grupo Canal, które nie spełniają tych warunków. Z drugiej strony, wszelkie nadwyżki z opłat wnoszonych przez obywateli, wynajmu czy przekazania infrastruktury, sprzedaży majątku, dopłat, operacji finansowych czy jakichkolwiek innych źródeł, powinny zostać przeznaczone na zapewnienie wydajnego świadczenia usług, ich poprawy i stabilności.

2. Opowiadamy się za Kanałem, w którym różne poziomy administracji (centralna, autonomiczna, lokalna) współdziałają ze sobą, stojąc w obliczu panujących zasad konkurencji i złożoności usług związanych z dystrybucją wody. Zwiększymy znaczenie władz gminnych w organach zarządzających podmiotu, respektując jej autonomię w wyborze form świadczenia usług. Kanał uzupełni działania władz gminnych, uprawnionych do zaopatrywania w wodę pitną i oczyszczanie ścieków. Współpraca Kanału z władzami gminnymi będzie miała na uwadze powierzenie zadań związanych z gospodarowaniem w taki sposób, by organ uprawniony do świadczenia usług uczynił za nie odpowiedzialnym publiczny podmiot.

Konsekwencją modelu kooperacyjnego, jaki proponujemy, jest to, że w przypadku nadwyżek ekonomicznych w rocznych rozliczeniach Kanału część z nich będzie można przekazać na likwidację długów władz gminnych powstałych w wyniku realizacji prac i usług na rzecz poprawy lub poszerzenia systemów zaopatrzenia w wodę i oczyszczania ścieków na poziomie gminy.

3. Zakładamy, że dostęp do wody i oczyszczania ścieków stanowi prawo człowieka, tak jak określa je ONZ, uznając za prawo do świadczeń, które władze publiczne powinny zapewnić poprzez usługi publiczne, kierujące się zasadami równości, równego dostępu, stopniowej realizacji i niedyskryminacji, poprzez zrównoważone, partycypacyjne, przejrzyste gospodarowanie, zakładające dostęp do informacji i odpowiedzialność finansową.

W związku z powyższym, zagwarantowana zostanie dostawa minimalnego przydziału, którego wartość określona zostanie odpowiednio dla wspólnoty autonomicznej Madrytu, wraz ze zobowiązaniem, że dostawy nie będą odcinane w wypadku uzasadnionego społecznie i ekonomicznie nieuiszczenia opłaty. Wobec tego polityka naliczania opłat, która ma zostać przyjęta, opierać się będzie na kryteriach równego dostępu, uniwersalności, progresywności oraz społecznej, ekonomicznej i środowiskowej stabilności.

4. Uważamy, że poprzez publiczne gospodarowanie można świadczyć usługi związane z dystrybucją wody, spełniając bardziej restrykcyjne standardy jakości i wydajności, pod warunkiem, że będzie się dysponować potrzebnymi środkami, będzie można liczyć na współudział pracowników i przejrzyste gospodarowanie, w którym uczestniczyć będą obywatele. Aby zagwarantować przejrzystość, wyznaczone zostaną wskaźniki zarządzania i jakości usług (technicznych, ekonomiczno-finansowych, społecznych, środowiskowych i majątkowych) związanych z całością działalności organu, które pozwolą ocenić usługi pod kątem jakości wody pitnej, ciągłości usług, przeprowadzonych inwestycji, personelu, usług świadczonym podmiotom trzecim, ochrony ekosystemów, zmniejszenia popytu, programów inwestycyjnych i innych istotnych względów. Wskaźniki te będą miały charakter publiczny, a w ich formułowaniu uczestniczyć będą instytucje regionalne i obywatele.

Aby zagwarantować jakość i stabilność usług, priorytetowo potraktowane zostaną inwestycje potrzebne do utrzymania właściwego funkcjonowania, rozszerzenia i dostosowania systemów doprowadzenia, zaopatrzenia, oczyszczenia i ponownego wykorzystania. Zwiększone zostaną również usługi związane z planowaniem i przewidywaniem zasobów wodnych i gospodarki środowiskowej.

5. Opowiadamy się za gospodarowaniem zorientowanym na zrównoważone korzystanie z wody. Gospodarowanie przez Kanał dystrybucją wody we wspólnocie autonomicznej Madrytu ma decydujący wpływ na wodne ekosystemy i związane z nimi krajobrazy, przez co sprawa ta powinna być przedmiotem szczególnej uwagi.

Priorytetowo potraktowane zostanie wdrożenie Ramowej Dyrektywy Wodnej (dyrektywa 2000/60/WE) i pozostałych dyrektyw dotyczących środowiska, poprzez bezpośrednią współpracę z Konfederacją Hydrograficzną Tagu w kwestii gospodarowania zasobami wodnymi, utrzymywania w dobrym stanie ekosystemów wodnych, nurtów rzek mających znaczenie ekologiczne, zarządzania zbiornikami retencyjnymi, oczyszczania ścieków oraz ochrony lasów i brzegów. Za strategiczny kierunek uznane zostanie ograniczenie zużycia dostarczanej wody, poprzez rygorystyczne polityki usuwania strat w ramach sieci i kampanii ograniczania popytu, co pozwoli uniknąć konieczności rozbudowy infrastruktury magazynowania i dystrybucji.

6. Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie wystarczy bronić publicznego gospodarowania. Powinno ono także podlegać zasadom pluralizmu, przejrzystości, odpowiedzialności finansowej i obywatelskiej partycypacji. Konieczne jest propagowanie nowych form kontroli społecznej i demokracji partycypacyjnej, które zagwarantują obywatelską partycypację w działalności publicznego organu. Trzeba również wdrożyć środki pozwalające uniknąć tego, by rząd wspólnoty autonomicznej mógł zamknąć dostęp do organów zarządzających Kanałem i zmonopolizować je. Aby zagwarantować te zasady, postuluje się:

• Wzmocnić mechanizmy informowania i składania skarg, tworząc dobrze skonstruowaną stronę internetową, która zawierać będzie pełne informacje o Kanale. Stworzyć efektywne kanały komunikacyjne, aby obywatele mogli uzyskać wszelkiego rodzaju informacje, które będą dostępne, pełne, szczegółowe i dostosowane do różnych odbiorców, i aby mogli oni poddawać krytyce te aspekty działalności instytucji, które uznają za niewłaściwe. • Rada Zarządzająca Kanału będzie miała pluralistyczny skład i uczestniczyć w niej będą przedstawiciele wspólnoty autonomicznej (rządu i opozycji parlamentarnej), władz gminnych, Konfederacji Hydrograficznej Tagu, pracowników i organizacji oraz ruchów społecznych. • Wszystkie decyzje i rezolucje, które przyjmie Rada Administracyjna, będą miały publiczny charakter. • Zostanie wyłoniony organ służący społecznej i obywatelskiej partycypacji, o nazwie Observatorio del Agua [Centrum Obserwacyjne Wody]. Składać się będzie z organizacji i ruchów społecznych, stowarzyszeń sąsiedzkich, stowarzyszeń użytkowników, związków zawodowych, NGO-sów, instytucji akademickich, ekspertów i obywateli wykazujących zainteresowanie problemami związanymi z wodą. Jego celem będzie kontrola i ocena zarządzania Canal de Isabel II. Do jego obowiązków należeć będzie dyskutowanie problemów dotyczących wody, informowanie obywateli, wskazywanie i uzgadnianie z zarządem Kanału problemów związanych z publicznymi usługami dystrybucji wody, ocena jakości usług, przekazywanie skarg użytkowników i wyznaczanie kierunku dyskusji dotyczącej problemów z wodą. Centrum Obserwacyjne zostanie uformowane w oparciu o regulamin przyjęty przez członków. Jego finansowanie leży w gestii Kanału, który zapewni potrzebne środki do tego, by mógł spełniać swoje obowiązki. • Centrum Obserwacyjne Wody wybierze przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego na sesji plenarnej Rady Administracyjnej Podmiotu Publicznego.

7. Uważamy, że wysokiej jakości usługi wymagają personelu, który będzie wystarczający liczebnie i wykwalifikowany, obarczony niskim stopniem niepewności zatrudnienia, wyposażony w przysługujące całemu personelowi sprawiedliwe i równe prawa oraz warunki pracy. Potrzebuje również współpracy i partycypacji ze strony pracowników w codziennym świadczeniu usług. Oznacza to:

• Dostosowanie personelu Kanału do rzeczywistych działań, jakie powinien wykonywać, gwarantujące, że strukturalne miejsca pracy będą miały charakter stały, ograniczające tymczasowe zatrudnienie do absolutnie koniecznych przypadków. • Wypracowanie konwencji obowiązujących wszystkich pracowników Canal de Isabel II, które zagwarantują prawa pracownicze, społeczne, płacowe i zawodowe oraz pozwolą dostosować warunki pracy do specyfiki uwarunkowań instytucji. • Zagwarantowanie pracownikom mechanizmów uczestnictwa w działalności, administracji i kształtowaniu polityk usług. W związku z tym rozpatrzy się na nowo kwestię partycypacji pracowników w Radzie Administracyjnej.

8. Popieramy Kanał, który związany będzie ze społecznością mieszkańców Madrytu, współpracować będzie za pomocą swoich materialnych środków i personelu z władzami gminnymi, szkołami, uniwersytetami, instytucjami, różnego typu stowarzyszeniami zajmującymi się kwestiami związanymi z jego celami i obszarem działania (dystrybucja wody, wodne środowisko naturalne, korzystanie z wodnych dóbr publicznych itd.).

Uważamy, że w społeczeństwie opartym na wiedzy Kanał powinien być motorem inwestycji i innowacji na przywoływanych polach. W tym celu upowszechniany będzie plan dwuletni B+R+I (Badania+Rozwój+Innowacje), finansowany przez Kanał, wypracowywany i realizowany w warunkach konkurencji z uniwersytetami oraz publicznymi i prywatnymi centrami badawczymi.

8. Wreszcie, zobowiązujemy się uczynić to, co konieczne, aby obowiązujące prawa i normy dostosowane zostały do zobowiązań przedstawionych podczas obecnego porozumienia. W szczególności wymagamy uchylenia tzw. Ley de racionalización y sostenibilidad de la Administración Local (Ustawy o racjonalizacji i stabilności lokalnej administracji), która sprzyja prywatyzacji usług komunalnych, a wśród nich oczyszczania ścieków i zaopatrzenia w wodę.

Przełożył Jakub Barszczewski Źródło: Plataforma contra la privatización del Canal de Isabel II, Defender la gestión pública del agua de Madrid [http://www.sinpermiso.info/textos/index.php?id=7669]