Obszary niewiedzy. Lewicowa krytyka literacka

logo

Nowy numer Praktyki Teoretycznej - 2(32)/2019 Słaby opór. Poza paradygmat heroiczny już w sieci!

Niniejszy numer Praktyki Teoretycznej posiada szereg inspiracji teoretycznych, które chciałabym pokrótce omówić. Następnie opiszę kilkanaście przykładów pojawiania się kategorii słabości w tekstach i wydarzeniach w Polsce, a później przejdę do zapowiedzi zebranych w numerze artykułów. W ostatnich zdaniach rozdziału o panu i niewolniku w Fenomenologii Ducha Hegel diagnozuje upór jako wolność pozostającą jeszcze w warunkach zniewolenia (Hegel 1963, 228). Ta perspektywa otwiera możliwość budowania krytycznej, emancypacyjnej teorii według nietypowego, nieheroicznego i pozbawionego absolutystycznych tendencji scenariusza. Jako jego bezpośrednie rozwinięcie można traktować choćby Manifest Komunistyczny Marksa i Engelsa, którego zakończenie określa proletariat jako klasę niemającą już nic do stracenia oprócz kajdan. Fragment Hegla o uporze jest też zapowiedzią walki dokonywanej w rzekomym zaciszu domowej harówy, oporu osób doświadczających przemocy i poniżenia, wyzyskiwanych migrantek bez praw i przywilejów, redukowanych w słynnym Agambenowskim projekcie Homo Sacerdo biernych ofiar absolutnej suwerenności (zob. Agamben 1998), ale posiadających i wyrażających przecież swoją sprawczość (zob. Butler i Spivak 2007; Butler 2010; hooks 2013 i inne). W napisanej wspólnie książce Who Sings the Nation StateJudith Butler i Gayatri Spivak domagają się uznania sprawczości opresjonowanych, co w przypadku Butler jest bezpośrednim rozwinięciem jej badań nad mową nienawiści i cenzurą, w których pokazała ona, że nie każdy akt nienawiści jest sukcesem, a wiele z nich prowadzi do oporu po stronie atakowanych i ostatecznie –do porażki agresora (Butler 2010). Dla tej badaczki jest więc oczywiste, że najbardziej nawet opresyjna biopolityczna władza suwerenna, choćby wyposażona była we wszelkie narzędzia kontroli i destrukcji, nie posiada nigdy absolutnej władzy, a z pewnością –nie pozbawia całej sprawczości tych, których sobie podporządkowuje.