Czas Marksa. 150 lat Kapitału Praktyka Teoretyczna 3(25)/2017 Język: polski (warunkowo: angielski). Redaktorki: Gabriel Klimont, Jakub Krzeski, Anna Piekarska, Tomek Płomiński, Eliasz Robakiewicz, Krystian Szadkowski. Opis numeru W 2017 roku minie 150 lat od pierwszego wydania Das Kapital Karola Marksa, książki, która na zawsze odmieniła oblicze światowej polityki i nauki. W rocznicowym numerze Praktyki Teoretycznej pytamy o to, co współczesne uwarunkowania społeczno-ekonomiczno-polityczne mogą nam powiedzieć o aktualności Kapitału. Podążać będziemy drogą wyznaczoną przez ortodoksyjny marksizm, który, jak pisała Róża Luksemburg, „stale musi walczyć o nowe osiągnięcia w dziedzinie poznania” i „niczym tak nie gardzi, jak skostnieniem w raz na zawsze ustalonych formach”. Dlatego też najważniejsza jest dla nas sama metoda Marksa, a nie raz na zawsze objawione treści, prawidła czy przedmiot analizy. Nie chcemy ograniczać naszej lektury wyłącznie do Kapitału w jego finalnej wersji z 1867 roku ani kolejnych, poprawionych wydań. Współcześnie dysponujemy przecież zawartością czterech szkiców Kapitału, czyli materiałem roboczym, który z każdym momentem publikacji za granicą dawał impuls do gruntownej reinterpretacji dzieła Marksa. Słabo znane w Polsce, to właśnie te szkice są szczególnym przedmiotem zainteresowania najbardziej wpływowych zagranicznych interpretatorów. W Kapitale Marks zmierzył się z klasyczną ekonomią polityczną, chcąc poddać ją gruntownej krytyce i przekroczyć jej ograniczenia. Marksowski wykład dąży do uchwycenia strukturalnej całości kapitału, na którą składają się procesy produkcji, cyrkulacji i konsumpcji pozostające we wzajemnych relacjach; efektem było sformułowanie praw ruchu kapitału. Czy Marks jest jednak w stanie pogodzić ogólne rozważania dotyczące produkcji ze szczegółowymi uwagami na temat konsumpcji i wymiany? To jedno z pytań, na które chcemy odpowiedzieć w rocznicowym numerze. Pragniemy również przeczytać Kapitał w kontekście operaistycznej formuły bycia „wewnątrz, przeciwko i poza” rządami kapitału. Obejmuje ona trzy najważniejsze składniki marksistowskiej analizy, które – naszym zdaniem – powinny zawsze pozostawać w równowadze. Jak ujął to Michael A. Lebowitz, „Kapitał był nie tylko momentem w rozumieniu kapitalizmu jako pewnej organicznej całości, ale również momentem w rewolucyjnej walce robotników o ich własną emancypację”. Niestety w badaniach marksistowskich mamy często do czynienia albo z kompletnym ignorowaniem jednego z ogniw tego praktyczno-teoretycznego łańcucha, albo z niewystarczającym rozwinięciem któregoś z nich. Szczególnie zaniedbaną stroną jest wykraczanie „poza”, to znaczy konkretne wskazywanie na możliwości przekroczenia obecnej organizacji kapitalistycznej gospodarki. Tworząc niniejszy numer, wychodzimy więc z założenia, że Marksowski projekt krytyki ekonomii politycznej miał na celu stworzenie całościowego horyzontu dla walki klasowej. Całościowy nie oznacza jednak: totalny i wyczerpujący, lecz taki, który umożliwia połączenie różnych formacji dyskursywnych w ramach toczącej się walki klasowej; nie stawiamy sobie za cel „odzyskania" teorii marksistowskiej w jej „właściwej” postaci, ale stworzenie przyczynku do wielowymiarowej krytyki kapitalizmu. Uważamy, że sam tekst Kapitału może podsuwać nam wciąż wiele problemów do zbadania. Wielokrotnie Marks wykracza w nim bowiem poza ramy wywodu „ekonomicznego”, opartego na wzorach i wyliczeniach. Możemy wówczas dostrzec zupełnie inny horyzont – horyzont materialnej rzeczywistości codziennego życia robotnic i robotników oraz ich walk (choćby o skrócenie dnia roboczego). Chcemy zbadać, czy fragmenty te stanowią świadectwo istnienia ślepych plamek analiz Marksa, w których język krytyki ekonomii politycznej zdaje się milknąć i jedyne rozwiązanie można znaleźć przez rozstrzygnięcie konfliktu interesów klasowych i analizę ich przebiegu, czy też przeciwnie – są integralnymi częściami krytyki ekonomii politycznej, która wyrywa pewne kwestie neutralizującemu dyskursowi ekonomii i przywraca im wymiar polityczny. Jednocześnie jesteśmy świadome, że Kapitał pozostaje naznaczony głęboką ambiwalencją – przede wszystkim w tych momentach, w których do głosu dochodzi skłonność Marksa, by historię ubierać w teleologiczne ramy. Jako czytelniczki i czytelnicy Marksa zajmujący pozycję na półperyferiach kapitalizmu zdajemy sobie sprawę z niebezpieczeństw tego ujęcia, dobrze wiemy bowiem, jaką rolę odegrało ono w naszej własnej historii – wielokrotnie usprawiedliwiając intensyfikację wyzysku i cierpienia (pod postacią forsownej modernizacji) mirażem przyszłego dobrobytu. Dlatego proponujemy, by na tekst Marksa spojrzeć przez pryzmat konstytuujących go sprzeczności i podążyć za tymi momentami, w których obserwować możemy próby wyswobodzenia się z linearnego postrzegania historii, wiary w postęp czy europocentryzmu polegającego na zwracaniu się wyłącznie do krajów kapitalistycznego centrum. Terminarz Abstrakty: 8 stycznia 2017 Informacja o zaakceptowaniu abstraktu: 22 stycznia 2017 Nadsyłanie tekstów: 1 marca 2017 Planowana data publikacji numeru: wrzesień 2017 Potencjalne problemy i obszary dociekań: • Kapitał a teza o kryzysie prawa wartości opartej na pracy. • Aktualność wizji alternatywy dla kapitalizmu w Kapitale. Problem bogactwa i jego form. • Model ekonomiczny Marksa i jego ograniczenia. Wprowadzenie koniecznych uogólnień i ich stosunek do płaszczyzny szczegółowości. • Stopień zadłużenia Marksa w myśli burżuazyjnej. • Czas i czasowości kapitalizmu. • Porządek badania i porządek wykładu – Grundrisse i Kapitał. • Niedialektyczne próby lektury Kapitału. • Przygodność kapitalistycznego sposobu produkcji. Na przykład: materializm aleatoryczny Louisa Althussera • Kapitał a kwestia emancypacji kobiet. Podmiotowość kobiet i jej przemiany w kapitalistycznym sposobie produkcji. • Miejsce prawa i państwa w Marksowskim projekcie krytyki ekonomii politycznej. • W jaki sposób kontynuuje się współcześnie projekt zapoczątkowany przez Marksa? Przykładowo: teoria monopolu kapitalistycznego (Baran, Sweezy, Boccara, Mandel), analiza systemów światów (Amin, Wallerstein, Arrighi), teorie imperializmu (Harvey), ekologia (O’Connor, Altvater, Martinez-Alier, Harribey, Gorz), modele socjalizmu (Elson, Blackburn), socjalizm rynkowy, szkoła regulacjonistyczna (Aglietta, Lipietz, Boyer), kapitalizm kognitywny i postoperaizm, nowa lewica, studia postkolonialne. • Fazy recepcji projektu krytyki ekonomii politycznej i jej wpływ na kształt ruchu marksistowskiego. • Czytanie Kapitału przez pryzmat rękopisów. Co mówią o dynamice rozwoju Marksowskiego projektu jego szkice? • Materiał źródłowy a teoria. Jak specyfika Marksowskich przykładów historycznych wpływa na dzisiejsze rozumienie Kapitału? • Deprowincjonalizacja Kapitału. Specyfika recepcji na peryferiach i półperyferiach kapitalizmu. • 150 lat lektury – polscy czytelnicy i czytelniczki Kapitału.