Migracje, granice i sprzeczności kapitalizmu

Praktyka Teoretyczna – numer 3/2016

Redaktor: Mateusz Karolak

. 1. Język numeru: polski 2. Opis numeru:

Zapraszamy do nadsyłania tekstów do numeru 3(21)/2016 „Praktyki Teoretycznej”, poświęconego autonomii migracji i granicom oraz ich wzajemnej relacji na gruncie współczesnej postaci kapitalizmu.

Migracje, choć obecne na długo przed upowszechnieniem się kapitalistycznego sposobu produkcji, od samego początku jego istnienia doskonale wpisywały się we właściwą mu logikę, nieustannie dostarczając nieprzebranych zasobów rezerwowej armii pracy. Wraz z wszechobejmującą ekspansją rynków migranci zaczęli pełnić kluczowe role, nie tylko w będących węzłami przepływu kapitału globalnych miastach, ale również na peryferiach kapitalizmu. Migracja stała się jednym z głównych zjawisk zasilających stałe pomnażanie kapitału i reprodukcję właściwych mu stosunków społecznych.

Formy i reżimy migracji nie są jednak czymś stałym i wraz z rekonfiguracją stosunków w obrębie triady: kapitał, państwo, praca, ulegają nieustannej przemianie. Zmiany te wynikają z jednej strony z ekspansji i nowych strategii kapitału penetrującego coraz to nowe geograficzne i społeczne obszary; z drugiej zaś strony, z czynnego wobec nich oporu zarówno migrujących, jak i niemigrujących ludzi.

Jak argumentują choćby Sandro Mezzadra, Brett Neilson, Nicholas De Genova czy Saskia Sassen, zasadniczą rolę w zarządzaniu horyzontalnym i wertykalnym przepływem osób stanowią granice, których rolą jest nie tyle zatrzymanie migracji, co jej ujarzmienie na potrzeby reprodukcji kapitału. Granice przybierają rozmaite prawne, kulturowe, społeczne i ekonomiczne kształty dalece wykraczające poza – często nieobecną - fizyczną barierę pomiędzy dwoma państwami narodowymi. Zrozumienie form i logiki współczesnych granic, staje się zatem kluczem do zrozumienia nie tylko dzisiejszego kryzysu migracyjnego, ale również współczesnej postaci kapitalizmu.

Proponowana w tym numerze perspektywa autonomii migracji, nie postrzega jednak migrantów jako biernych ofiar, jedynie odpowiadających na polityczne i ekonomiczne konieczności (granice). Wprost przeciwnie, autonomia migracji zmienia dominująca optykę i traktuje migracje jako pierwotny polityczny akt wykroczenia poza państwo i jego biopolityczną kontrolę. Zdaniem takich badaczy, jak choćby Dimitris Papadopoulos i Vassilis Tsianos, to właśnie w drodze migrantów dochodzi do stworzenia zalążka nowej wspólnoty, w której bez znaczenia jest narodowość, rasa, płeć czy wiek; i w której to informacja, wzajemne wsparcie, afektywna współpraca stanowią podstawę mobilnych dóbr wspólnych.

Autonomia migracji nie jest jednak wolna od teoretycznych i praktycznych wyzwań. Na jej drodze stają ucieleśnione granice oraz podporządkowane podmiotowości, co prowadzi do sytuacji, w których często to nowo przybili staja się najbardziej zagorzałymi strażnikami neoliberalnych wartości. Co więcej, ponieważ zlokalizowana praca najemna w coraz większym stopniu przekazuje dziś pracy biopolitycznej rolę źródła wartości dodatkowej, kapitalizm wydobywa i przywłaszcza wartość z samego faktu życia i bycia mobilnym.

Dostrzegając różnorodność form mobilności, zachęcamy do szerokiej analizy autonomii migracji. W tym kontekście szczególnie interesuje nas doświadczenie migrantów Europy Środkowowschodniej, która jest źródłem masowej emigracji, jednocześnie stając się coraz popularniejszym celem imigracji. Po rozszerzeniu Unii Europejskiej ta część Europy stała się swoistym laboratorium projektu „świata bez granic” i zniesienia fizycznych i politycznych barier mobilności, będąc jednocześnie przedsionkiem „twierdzy Europy” - wciąż jednak w ramach kapitalistycznego porządku. Doprowadziło do jeszcze większego zróżnicowania statusów oraz napięć pomiędzy i wewnątrz grup migrantów i nie-migrantów.

Pokłosiem rewolucji politycznych na peryferiach systemu kapitalistycznego i imperialistycznej rywalizacji w nowym kreśleniu stref wpływów (Afryka Północna, Bliski Wschód, Ukraina) są kolejne fale migracyjne zmierzające w kierunków państw kapitalistycznego rdzenia. Retoryka praw człowieka pozostaje jednak ślepa na polityczne uwarunkowania migracji (imperializm, podział centrum/peryferie, nierówności, zmiany klimatyczne itd.), odziera migrujące podmioty z ich sprawczości, usuwa z pola widzenia ich aspiracje i motywy stojące za ich walką, sprowadzając migrantów do roli niezróżnicowanego, anonimowego przedmiotu humanitarnej troski ze strony zachodnich demokracji i organizacji pozarządowych. Wobec nasilenia  się procesów migracyjnych istnieje pomijana trzecia opcja – poza gościnnością i nie-gościnnością, poza humanitaryzmem i wrogością – rzeczywista solidarność i gotowość do kooperacji w ramach coraz bardziej heterogenicznej wielości. Aby ją urzeczywistnić, niezbędne są pogłębione badania nad rozmaitymi barierami (prawnymi, politycznymi, kulturowymi, tożsamościowymi, medialnymi, językowymi) stojącymi na drodze takiej kooperacji oraz nad kanałami, w których powstają dziś nowe sojusze.

Zachęcamy do nadsyłania zarówno artykułów prezentujących wyniki badań empirycznych - zwłaszcza badań w działaniu - jaki i krytycznych rozpraw dekonstruujących logikę rządzącą relacjami między mobilną podmiotowością, kapitalizmem oraz państwem. Jesteśmy otwarci również na propozycje przekraczające skupienie się na wąskim horyzoncie kapitalizmu i podejmujące namysł nad rolą i wyzwaniami mobilności w dobie komonizmu.

.

3. Potencjalne problemy i obszary dociekań: - autonomia migracji - tworzenie i ujarzmianie mobilnej podmiotowości - proliferacja, deterytorializacja i eksternalizacja granic - migracje a dobro wspólne - reżimy migracji na pół-peryferiach kapitalizmu - strategie oporu migrantów - migracja a ruchy społeczne i pracownicze - dyskurs o migracji i uchodźctwie - ekonomia polityczna migracji – przeszłość i teraźniejszość - rekonfiguracja roli państw narodowych w zarządzaniu migracjami - kinepolityka - mobilność pracownicza wewnątrz i zewnątrz UE - obywatele a zbywatele (denizens) - prekaryzacja pracy i życia migrantów - migrantów prawo do miasta - subiektywne doświadczenie migracji - instytucjonalne i pozainstytucjonalne formy wsparcia migrantów   Ważne terminy: 15 czerwca 2016 - nadsyłanie abstraktów 1 lipca 2016 - informacja o kwalifikacji abstraktów 1 września 2016 – nadsyłanie gotowych tekstów listopad 2016 – publikacja numeru Po zapoznaniu się z zasadami publikacji w Praktyce Teoretycznej, abstrakty prosimy przesyłać na adres: praktykateoretyczna@gmail.com