Pełne zatrudnienie czy powszechny dochód?

Praktyka Teoretyczna 2(24)/2017

Język: polski (warunkowo: angielski).

Redaktor: Maciej Szlinder.

Opis numeru

W odpowiedzi na społeczny i gospodarczy kryzys w partiach i organizacjach lewicowych w Europie pojawiły się dwie, niewypróbowane w praktyce, strategie radykalnych reform: gwarancja zatrudnienia (GZ) i bezwarunkowy dochód podstawowy (BDP). Pierwszy z tych pomysłów zakłada wzięcie odpowiedzialności przez państwo za zapewnienie miejsc pracy tym, którzy nie mogą znaleźć jej w sektorze prywatnym. Państwo staje się tym samym „pracodawcą ostatniej szansy”. BDP oznacza zaś wypłacanie wszystkim obywatelom i obywatelkom pieniędzy wystarczających do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb. Intelektualne źródła obu koncepcji sięgają kilka wieków wstecz, jednak ożywiona debata na ich temat rozpoczęła się w latach osiemdziesiątych (w wypadku BDP) i dziewięćdziesiątych dwudziestego stulecia (w wypadku GZ).

Oba rozwiązania wiążą się z odmienną definicją głównego problemu właściwego współczesnemu kapitalizmowi (brak miejsc pracy vs brak środków lub niewynagradzanie wszystkich form pracy), różnym rozumieniem tego, co jest pracą (praca zarobkowa vs szerokie ujęcie pracy), a także różnymi podstawami filozoficznymi i etycznymi. Najważniejsi przedstawiciele BDP wywodzą się z bardzo różnych nurtów ideologicznych i reprezentują różne stanowiska teoretyczne: od neokeynesisty Jamesa Meade’a, przez neoklasycznego marksistę analitycznego Philippe’a Van Parijsa, neopolanyistę Guya Standinga i republikańską feministkę Carole Pateman, po postoperaistów (Andrea Fumagalli, Antonio Negri, Michael Hardt). Z kolei niemal wszyscy główni zwolennicy GZ (L. Randall Wray, Philip Harvey, Pavlina Tcherneva, Mathew Forstater, Dimitri Papadimitriou) są postkeynesistami związanymi z Instytutem Ekonomicznym Levy’ego. Obrońcy GZ nierzadko nazywają BDP rozwiązaniem „indywidualistycznym”, „utopijnym” czy „liberalnym”. Sama GZ jest natomiast uznawana przez zwolenników BDP za „przymus pracy”, rozwiązanie „paternalistyczne”, „konserwatywne” czy „reakcyjne”.

W kolejnym numerze Praktyki Teoretycznej chcielibyśmy wykroczyć poza takie proste etykietowanie i zastanowić się nad miejscem obu rozwiązań (a także zbliżonych do nich postulatów) we współczesnych strategiach formacji lewicowych, gospodarce i polityce społecznej. Serdecznie zapraszamy do współtworzenia go razem z nami!

W jaki sposób oba rozwiązania wpisują się w uwarunkowania obecnej fazy kapitalizmu? Czy są one z definicji przeciwstawne, czy można próbować je połączyć? Czy warto szukać dla nich rozwiązań pośrednich (takich jak np. dochód partycypacyjny)? Na ile samo pełne zatrudnienie jest aktualnym postulatem w postindustrialnym kapitalizmie? Czy dochód podstawowy może także prowadzić do pełnego zatrudnienia? Jak GZ i BDP sytuują się w ramach płciowego podziału pracy? Jaka jest polityczna rola tych rozwiązań w wykraczaniu poza system kapitalistyczny? Jakie strategie polityki gospodarczej i społecznej najlepiej rozpoznają zachodzące obecnie przemiany technologiczne? Na te i wiele innych pytań postaramy się odpowiedzieć w naszym numerze.

Zapraszamy również do zgłaszania tekstów z zakresu szerzej rozumianej polityki gospodarczej i społecznej oraz analizy przemian stosunków pracy, a także analiz aktualnych programów (takich jak 500+ czy programy aktywizacji osób bezrobotnych). Szczególnie zachęcamy do przysyłania artykułów reprezentujących perspektywę marksistowską, feministyczną, ekologiczną lub stanowisko innych nurtów ekonomii heterodoksyjnej.

Terminarz:

31 marca 2017 roku – nadsyłanie tekstów

15 kwietnia 2017 roku – decyzja o przyjęciu tekstów do procedury recenzyjnej wraz z pierwszymi sugestiami poprawek

30 czerwca 2017 roku – wydanie numeru

Potencjalne problemy i obszary dociekań:

• GZ/BDP a różne rozumienia wolności, sprawiedliwości i równości;
• wpływ GZ/BDP na antykapitalistyczny potencjał polityczny;
• wpływ GZ/BDP na nierówności społeczne i ubóstwo;
• wpływ GZ/BDP na wzrost gospodarczy;
• wpływ GZ/BDP na płciowy podział pracy;
• ekonomiczne możliwości osiągnięcia pełnego zatrudnienia;
• technologiczne bariery dla pełnego zatrudnienia;
• rozwój workfare, przymus pracy;
• armia rezerwowa pracy – kapitalistyczna konieczność bezrobocia?;
• prawo do pracy, prawo do dochodu, odmowa pracy;
• wąskie vs szerokie ujęcie pracy;
• ekonomiczne i społeczne skutki programów robót publicznych;
• ekonomiczne i społeczne skutki świadczeń pieniężnych;
• ekonomiczne i społeczne skutki aktywnej polityki społecznej, aktywnej polityki rynku pracy;
• GZ/BDP a dobro wspólne i dobra wspólne;
• GZ/BDP a demokracja;
• polityczne możliwości wprowadzania radykalnych reform w rodzaju GZ/BDP
• programy pilotażowe BDP;
• skutki programów bezpośredniego tworzenia miejsc pracy przez państwo tj. argentyńskie Jefes de Hogar, indyjski NREGA czy francuskiego Contrat de transition professionnelle;
• świadczenia pieniężne jako element pomocy rozwojowej.

Po zapoznaniu się z zasadami publikacji w Praktyce Teoretycznej, gotowe teksty prosimy przesyłać na adres: praktyka.teoretyczna@gmail.com